Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), çocukluk çağında başlayan ve genellikle ergenlik ve yetişkinlik dönemlerinde de devam edebilen nörogelişimsel bir bozukluktur. DEHB, dikkat sürekliliğinde zorluk, dürtüsellik ve aşırı hareketlilik gibi belirtilerle karakterizedir. Çocuk ve ergenlerde DEHB, akademik başarıdan sosyal ilişkilere kadar birçok alanda zorluklara yol açabilir. Bu nedenle, erken tanı ve uygun tedavi, bireyin yaşam kalitesini artırmada büyük önem taşır.

DEHB’nin Belirtileri ve Alt Tipleri

DEHB, belirtilerin baskın olduğu alanlara göre üç alt tipe ayrılır:

Dikkat Eksikliği Baskın Tip:

• Detaylara dikkat etmekte zorlanma
• Görev ve aktivitelerde dikkati sürdürme güçlüğü
• Dalgınlık nedeniyle yapılan hatalar
• Organizasyon problemleri
• Günlük aktivitelerde unutkanlık

Hiperaktif-Dürtüsel Baskın Tip:

• Sürekli hareket halinde olma
• Oturması gereken durumlarda yerinde duramama
• Söz kesme veya sırasını bekleyememe
• Riskli davranışlara eğilim

Kombine Tip:

• Hem dikkat eksikliği hem de hiperaktif-dürtüsel belirtilerin bir arada görüldüğü durum.

Belirtiler, çocuğun gelişim seviyesine göre aşırıya kaçtığında ve birden fazla ortamda (örneğin, okulda ve evde) işlevsellik kaybına yol açtığında DEHB tanısı düşünülür.

DEHB’nin Nedenleri ve Risk Faktörleri

DEHB’nin kesin nedeni tam olarak bilinmese de, genetik, çevresel ve biyolojik faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir:

• Genetik Faktörler: DEHB’nin aile içinde görülme olasılığı yüksektir.
• Beyin Fonksiyonları ve Yapısı: Beyindeki bazı nörotransmitterlerin dengesizliği ve prefrontal korteksin işlevindeki farklılıklar DEHB ile ilişkilendirilmiştir.
• Çevresel Faktörler: Hamilelik sırasında sigara, alkol veya madde kullanımı, düşük doğum ağırlığı ve erken doğum gibi faktörler DEHB riskini artırabilir.

Tanı Süreci

DEHB tanısı, kapsamlı bir değerlendirme sürecini gerektirir. Psikiyatri uzmanı, çocuğun davranışlarını, akademik performansını ve aileden alınan öyküyü detaylı bir şekilde inceler. Ayrıca, öğretmenlerden alınan geri bildirimler de tanı koymada önemlidir. Tanı sürecinde başka nörogelişimsel bozukluklar veya duygusal sorunlar dışlanmalıdır.

Tedavi Yöntemleri

DEHB tedavisinde, bireyin yaşına, belirtilerine ve yaşam koşullarına uygun bir yaklaşım benimsenir. Tedavi genellikle çok yönlüdür ve şu unsurları içerebilir:

• Davranışsal Terapi: Çocuk ve aile, DEHB belirtilerinin yönetilmesine yönelik stratejiler öğrenir.
• Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Çocuğun dürtü kontrolü ve dikkat becerilerini geliştirmesi hedeflenir.
• Eğitimsel Destek: Akademik başarıyı artırmak için öğretmenlerle iş birliği yapılır.
• Medikal Tedavi: DEHB belirtilerini azaltmada etkili olduğu kanıtlanmış ilaçlar, uzman kontrolünde reçete edilir.
• Aile Eğitimi: Ebeveynler, çocuğun davranışlarını anlamak ve yönetmek için destek alır.

DEHB ile Yaşam ve İleriye Dönük Bakış

DEHB, tedavi edilebilir bir bozukluktur. Erken tanı ve doğru tedavi yöntemleriyle, bireyler dikkat sürekliliği ve dürtü kontrolü gibi beceriler geliştirebilir. Ebeveynlerin ve öğretmenlerin sabırlı ve destekleyici yaklaşımları, çocuğun sosyal ve akademik alanlarda daha başarılı olmasını sağlar.

Sonuç
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu, çocuk ve ergenlerin yaşamlarını birçok alanda etkileyebilen bir durumdur. Ancak, erken müdahale ve multidisipliner bir tedavi yaklaşımı ile bu bireylerin potansiyellerine ulaşmaları mümkündür. Çocuk ve ergen psikiyatri uzmanlarının rehberliğinde yürütülen profesyonel destek, DEHB’nin etkilerini yönetmede ve bireyin yaşam kalitesini artırmada kritik bir rol oynar.